در یک روز گرم تابستان مهمان این عشایر مهمان‌نواز بودیم تا از نزدیک زندگی و تلاش آنها را ببینیم. در لارک دیگر از خبری تلفن همراه و اینترنت نیست و می‌توان چند ساعت بدون دغدغه در سیاه‌چادر خنک عشایر نشست و از صدای باد که در لای درختان می‌پیچد لذت برد. مرتع لارک چند سالی است که میزبان خانواده «پویا» است که علاوه بر استفاده از مراتع به عنوان طرح مرتعداری، از این منطقه حفاظت هم می‌کنند. طرح‌های مرتعداری برای حفاظت از منابع طبیعی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کرج با بیان این‌که مرتع لارک از جمله مناطقی است که دارای طرح مرتعداری است، می‌افزاید: در این طرح همه موارد از جمله سیاه‌چادر، بته‌کاری، کپه‌کاری و... دیده شده و چند سالی است مجری طرح آن «علیجان پویا» به بهترین شکل از این مراتع نگهداری می‌کند.
«سیاوش ذاکری» می‌افزاید: طرح‌های مرتعداری در البرز و کرج به اتمام رسیده، اما لارک از جمله مناطقی است که هنوز این طرح در آن ادامه دارد و مجری طرح توجه ویژه‌ای به حفاظت از منطقه، جلوگیری از ورود دام غیرمجاز، جلوگیری از فرسایش خاک و... دارد. این موضوع می‌تواند الگویی باشد برای سایر عشایر که مجوز بگیرند و به شکل انسجام‌یافته‌ای فعالیت کنند، چراکه در طرح مرتعداری همه امکاناتی که مرتعدار می‌خواهد، فراهم خواهد شد. وی اضافه می‌کند: عشایر ساکن در منطقه از سمنان هستند که ییلاق به اینجا کوچ می‌کنند و مدیر مرتع آن حتی در فصل‌هایی که نیست از طریق قرق و سرکشی نظارت دارد تا مراتع از طریق دام غیرمجاز و... از بین نرود. ذاکری طرح‌های مرتعداری را یکی از ابزارهای اصلی مدیریت و بهره‌برداری از مراتع عنوان می‌کند و می‌افزاید: از مزیت‌های طرح‌های مرتعداری، مدیریت چرا، کنترل زمان ورود و خروج دام، رعایت ظرفیت چرا، عملیات کودپاشی، بذرپاشی، بذرکاری، تبدیل دیم‌زارهای کم‌بازده، کپه‌کاری و احداث آبشخور در مراتع است.
وی در پاسخ به این‌که برای حمایت از عشایر این منطقه چه اقداماتی شده است می‌گوید: همه بذرهایی که برای اجرای بوته‌کاری و کپه‌کاری و... نیاز دارند در اختیارشان قرار می‌گیرد. همچنین در جریان تمدید طرح مرتعداری به آنها کمک می‌شود. رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان کرج به تاثیر سازنده اجرای طرح حفاظت مشارکتی در اراضی ملی و اجرای مرتعداری به عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های اولویت‌دار منابع طبیعی اشاره می‌کند و می‌گوید: با اجرای طرح حفاظت مشارکتی، ضمن توانمندسازی جوامع محلی و جامعه عشایری کشور از طریق ایجاد صنایع فراوری و محصولات وابسته می‌توان به نتایج حاصل از این طرح در درازمدت امیدوار بود. همچنین توسعه صنعت بوم‌گردی، اکوتوریسم و گردشگری در اراضی ملی را از بزرگ‌ترین کارکردهای اقتصادی منابع طبیعی است.
- فروش محصولات، دغدغه عشایر
مرتعدار نمونه استان با خانواده در سیاه‌چادرهایی که برپا کرده‌اند زندگی می‌کنند. البته چند اتاقک و سرپناه هم برای روزهای بارانی ساخته‌اند. «علیجان پویا» که در مرتع لارک به تولید گوشت و لبنیات مشغول است می‌گوید: از اواسط خرداد به این منطقه کوچ می‌کنیم و تا مهرماه در اینجا ساکن هستیم. وی می‌افزاید: کار اصلی ما دامداری و تولید لبنیات است که بهترین و طبیعی‌ترین لبنیات ازجمله کره، پنیر، دوغ محلی و ۲۵ محصول دیگر تهیه کرده و برای فروش به شهر می‌بریم. وی ادامه می‌دهد: مهم‌ترین قسمت کار ما فروش محصولات است.
زمان فروش محصول عشایر فصل تابستان است و در این زمان باید محصولات به دست مصرف‌کنندگان برسد و در صورتی که بازاریابی مناسب و خرید تضمینی صورت گیرد، نگرانی در این بخش وجود نخواهد داشت. وی با تاکید بر نظارت بیشتر بر ورود و خروج دام به مراتع اضافه می‌کند: نباید بیش از ظرفیت مرتع از آن استفاده شود که این در نهایت باعث از بین رفتن مرتع و زندگی عشایر خواهد شد.
- زنان پرتلاش عشایر
یکی از بانوان عشایر از کمک به مردان خانواده می‌گوید و اظهار می‌کند: اینجا مرد و زن همه دست به دست هم می‌دهیم تا بتوانیم کار را پیش ببریم. «نسا پویا» با اشاره به محصولاتی که تولید می‌کند می‌افزاید: غیر از لبنیات محصولات دیگری نیز تولید می‌کنیم که مخصوص خودمان است، مثلا آب پنیر را جوشانده و از آن لور تولید می‌کنیم که کلسیم بسیار بالایی دارد. آب باقیمانده لور نیز در دمای بالا جوشانده می‌شود که با اضافه کردن شکر به آن شکلات‌های چیکو درست می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: محصول دیگر آروشه است که از پنیر تولید شده و جزو سخت‌ترین تولیدات ماست، به این صورت که پنیر را در دیگ ریخته آن را له می‌کنیم و بر روی شعله قرار می‌دهیم تا به صورت خمیر درآید و به آن زعفران و زردچوبه می‌زنیم. از روغن آن هم روغن زرد پنیر تولید می‌کنیم که برای التیام بخشیدن زخم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. پویا اضافه می‌کند: اینجا هیچ‌چیز دورریختنی وجود ندارد و همه‌چیز حتی آب پنیر و ماست هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- الگویی برای مرتعداری
البرز دارای ۳۷۰ هزار هکتار مرتع است که یکی از چالش‌های اصلی آن در مراتع دام مازاد و استفاده بی‌رویه و بدون مجوز است که سبب تخریب و از بین رفتن مراتع می‌شود. با این وجود اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز با اجرای این طرح سعی کرده از این تخریب‌ها جلوگیری کند. به گزارش همشهری، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز با بیان این‌که مدیریت چرا و کنترل دام به‌عنوان یکی از اقدامات حفاظتی مهم در ایجاد تعادل دام و مرتع در مراتع استان البرز به اجرا درآمده است، می‌گوید: یکی از اقدامات جدید در حوزه مدیریت چرا در سال جاری، شاخ‌شماری دام‌های واردشده به مراتع بوده تا دام‌ها با توجه به ظرفیت مراتع از این عرصه‌ها استفاده کنند. «مهدی فتحی» می‌افزاید: برای هر مرتع ظرفیتی برای ورود دام‌ها تعریف و تعیین شده که به طور مثال برای مراتع آزادبر ورود ۶۰۰ واحد دامی مجاز است.
وی با تاکید بر این‌که اجرای طرح مدیریت چرا و جلوگیری از ورود دام غیرمجاز به منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است، ادامه می‌دهد: البرز چند سالی است که به‌شدت طرح مدیریت چرا را پیگیری و اجرا می‌کند، به طوری که امسال از ورود حدود ۲۲ هزار واحد دامی به مراتع این استان جلوگیری شدهو با جدیتی که البرز در اجرای این طرح داشته موفق شده به عنوان استان نمونه کشوری رتبه برتر در کنترل مراتع و مدیریت چرا داشته باشد.
فتحی اضافه می‌کند: در اجرای طرح‌های مرتعداری به دنبال آن هستیم تا موضوع معیشت مرتعداران را پررنگ‌تر کرده و به معرفی سایر کاربردهای مرتع بپردازیم که تاکنون موفقیت‌های خیلی خوبی نیز کسب کرده‌ایم؛ به همین منظور طرح الگویی جدیدی برای مراتع نوشته‌ایم تا تحولی در مرتعداری کشور ایجاد شود و این طرح در موضوعاتی همچون اکوتوریسم، طبیعت‌گردی، مدیریتی، گیاهان دارویی، بیابان‌گردی با شتر و رصد ستارگان اجرا می‌شود. وی با اشاره به خطرات از بین رفتن مرتع می‌گوید: فرسایش خاک و افزایش احتمال سیل‌های بزرگ و مخرب، تغذیه ناکافی سفره‌های آب زیرزمینی، کاهش تولیدات گیاهان دارویی، شیوع آفات در اراضی کشاورزی منطقه، بیابانی شدن عرصه‌ها و افزایش گرد و غبار نیز از آثار منفی تخریب مراتع هستند. معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز می‌افزاید: امداد جنگل و مرتع از طریق شماره تلفن ۱۵۰۴ به صورت شبانه‌روزی آماده دریافت گزارش‌های مردمی در ارتباط با تخریب تصرف در اراضی ملی، چرای غیرمجاز دام، قطع درختان و برخورد قانونی با متخلفان و همچنین آتش‌سوزی‌های احتمالی در جنگل‌ها و مراتع است.
نظر شما